Voor adviesbureau BTL is ten behoeve van het opstellen van het inrichtingsplan voor de Ertveldpolder de overstromingsdynamiek van de Dieze in beeld gebracht en zijn de effecten van inundatie op o.a. de waterkwaliteit van de Franse Wielen onderzocht.

De Ertveldpolder in ’s-Hertogenbosch, is een voormalige landbouwpolder langs de Dieze, ten noorden van de Ertveldplas en ten zuiden van de A59. De polder wordt beschermd tegen hoogwater door een overige kering. Deze kering beschermt van oudsher de landbouwpercelen tegen al te frequente overstromingen vanuit de Dieze, tot een peil van 4,50m+ NAP. Meer naar het noorden ligt de Engelse Dijk, een regionale waterkering welke het stedelijk gebied beschermt tegen hoogwater (tot 4,90m+ NAP ofwel een beschermingsniveau van eens in de 150 jaar).

Langs de Engelse dijk liggen in het midden van de Ertveldpolder de Franse Wielen. Deze plassen zijn als restanten van doorbraken van de Beerse Overlaat overgebleven. Naast een natuurfunctie hebben deze plassen een recreatieve functie, waaronder voor vissers. De Franse Wielen zijn aangewezen als Ecologische Hoofdstructuur.

Met het verdwijnen van nagenoeg alle agrarische activiteit uit het gebied heeft de huidige overige kering (kade) in feite geen functie meer. Om invulling te geven aan de opgave beekherstel heeft waterschap Aa en Maas daarom de wens om deze kade functioneel op te heffen. Op die manier wordt het Ertveld feitelijk ontpolderd en kan er weer een overstromingsdynamiek terug komen in dit gebied.

 

In beeld brengen van de overstromingsdynamiek

Op basis van de bekende peildynamiek, in combinatie met de afvoerdynamiek van de Dieze is met behulp van een simpel inundatie/hoogtemodel een inundatie-voorspelling van de Ertveldpolder gemaakt. Dit model berekent de verspreiding van de inundatie bij verschillende waterpeilen.

 

 

 

Onderzoek naar de effecten van inundatie op de waterkwaliteit van de Franse Wielen

De effecten op de waterkwaliteit van Franse Wielen zijn in kwalitatieve zin geëvalueerd. Bij een overstroming staan de Franse Wielen tijdelijk in verbinding met het rivierwater van de Dieze. Deze periodieke verbinding met de rivier (door een afwisseling van een verbonden en geïsoleerde fase) is sturend voor het functioneren van het ecosysteem door uitwisseling van organisch materiaal en nutriënten. Overstroming heeft in aquatische ecosystemen verschillende directe en indirecte effecten:

• Door toevoer van opgelost sediment neemt de helderheid van de waterkolom af.
• Door toevoer van slibdeeltjes kan de plas dichtslibben.
• Aangevoerd organisch materiaal vormt een voedselbron voor biota.
• Er treedt een verandering in chemische samenstelling van het water door nutriënten afkomstig van het rivierwater en sediment.

In hoeverre de waterkwaliteit van de uiterwaardplas, zoals de Franse Wielen, verandert tijdens een overstroming hangt af van:

• Overstromingsfrequentie
• Tijdstip van overstroming (groei seizoen)
• Inundatieduur (verblijftijd rivierwater)
• Thermische en chemische stratificatie
• Opname door biota
• Morfometrie van de uiterwaardplas
• Hoeveelheid sedimentatie
• Chemische samenstelling rivierwater

Daarnaast zijn uit het inundatievolume en inundatie-frequentie van deze plassen in de verschillende inundatie-scenario’s bepaald in hoeverre deze van invloed zijn op de ontwikkeling van de waterkwaliteit. Deze scenario’s kunnen uiteen lopen van isolatie tot volledige integratie in de overstromingsdynamiek als wiel of nevengeul. Hiertoe zijn de mengingsfractie van de plassen uitgerekend als verhouding tussen het volume, de natuurlijke verversing door kwel en neerslag enerzijds en de geschatte inundatievolumes en frequenties anderzijds.